Tagarchief: reflectie

Het gewoontedier, de kapper en de oude Grieken

We are all creatures of habit. We can do most things without even thinking about them; our bodies take charge and do them for us.

-Earl Nightingale-

 

Ik was bij de kapper. Er moest drie maanden corona-haar af. Onderweg naar de kapper vroeg ik me af hoe hij er aan toe zou zijn. Had de coronacrisis hem financieel hard geraakt? Zou hij angstig zijn en constant met desinfectiemiddel en mondkapjes in de weer zijn? Zou hij blij zijn dat hij zijn vak weer kon uitoefenen of zou hij gestrest zijn om alle verloren omzet in een paar maanden terug te verdienen? Eenmaal in de stoel nam hij de tijd om zaken te desinfecteren en ondanks dat hij een kwartier achter liep op het schema nam hij uitgebreid de tijd. Hij vertelde dat hij blij was dat hij weer mocht, maar voegde hij eraan toe, hij was ook blij dat hij de tijd had genomen om eens wat zaken op een rijtje te zetten. Financieel had hij uiteraard wel wat ingeleverd, maar hij had voldoende vet op de botten en zei te hebben genoten van de verstilling. Hij had nagedacht over de “ratrace” waar we voor corona in vast leken te zitten en hij had nagedacht over wat er voor hem werkelijk toe deed. Het was wat wij bij De Verkikkering vaak aanduiden met verbinding. Hij had in quarantaine gezeten met zijn vriendin en was erachter gekomen dat wanneer ze elkaar nu nog niet naar het leven staan, hun relatie wel stand zou houden. Hij noemde de online spelletjesavonden met vrienden. “Oh en weet je wat ik ook zo fijn vind”, zei hij, “dat ik niet hoef na te denken over welke begroeting bij welke persoon hoorde: een boks, twee zoenen, drie zoenen of een knuffel. Het was nu duidelijk en dat beviel hem wel. Hij ging door, want het beviel hem ook wel hoe relaxt de klanten in de stoel zaten. Het was hem opgevallen dat de klanten veel begripvoller waren als hij wat uitliep en dat het contact in het geheel veel minder gejaagd was.

 

Ik hoorde het zoveelste verhaal van iemand die de verstilling die Corona met zich meebracht eigenlijk wel aangenaam vond. Iemand die had nagedacht waar het voor hem werkelijk om draait. Iemand die van de nood een deugd had gemaakt en die had genoten van de verbinding die er wel was.

Ik moest denken aan dat we allemaal gewoontedieren zijn. Dat we de dingen doen omdat we ze nou eenmaal altijd zo hebben gedaan, zonder ons af te vragen of dat is wat we willen. Neurologisch gezien zijn we ervoor bedraad. Om hersencapaciteit vrij te houden voor noodsituaties maakt ons brein shortcuts zodat we niet bij alles hoeven na te denken. Dat is heel handig als ik een gesprek voer als ik autorijd, maar het is ook de valkuil waardoor we blijven hangen in gedrag en gedachten die niet goed voor ons, nee zelfs schadelijk voor ons zijn. Gnothi Seauton, Grieks voor ‘Ken Uzelf’, stond boven de tempel van Apollo, de plek waar de Grieken het Orakel van Delphi om raad vroegen. Veel klassieke Griekse filosofen, zoals Socrates, waren overtuigd van het idee dat ware kennis over het leven start bij intensief zelfonderzoek. Dat is wat deze kapper had gedaan. Hij had zichzelf vragen gesteld als: wat wil ik echt en wat vind ik echt belangrijk? We zijn allemaal noodgedwongen stilgezet, de ene klaagt en de ander grijpt de kans aan om uit de ratrace te stappen en naar binnen te gaan.

 

Laat los wie je denkt te moeten zijn. Richt de blik naar binnen en vind antwoorden op vragen als wie ben ik echt en wat wil ik echt?  Toen ik net afgestudeerd was riep ik de maatschappelijke waarden na: ik wil een verantwoordelijke baan, ik wil een huis en een auto en ik wil reizen. Ik wil van het leven genieten en feesten en eten en drinken. Nu ik richting de tweede helft van de 40 ga lach ik daar om. Waar was mijn eigen wens en verlangen, waar was mijn eigenheid? Ik had nog onvoldoende naar binnen gekeken om te weten wat ik echt wilde. Alleen had je dat toen niet tegen me moeten zeggen; ik wist drommels goed wat ik wel en niet wilde. En zo is het ook met de klagers. Ze denken precies te weten wat ze willen. De vraag is echter: wie is hier aan het woord? Het brein? Het geautomatiseerde gedrag van het lichaam?

 

Verstillen, rust, natuur en meditatie zijn toegangspoorten tot je eigen zelf. Hoe stiller je wordt hoe beter je jezelf kunt horen. Er is steeds meer wetenschappelijke evidentie voor de effecten van meditatie en natuur op de menselijke geest, maar oude meesters wisten het al lang. Er is niets nieuws onder de zon, maar blijkbaar blijven we hardnekkig vergeten.

 

Lijkt het je wat om te mediteren, maar je weet niet waar je moet beginnen? In de verkikkertribe op facebook starten we binnenkort met een meditatiecursus. Deelname is gratis. Je kunt je voor de groep aanmelden via www.facebook.com/groups/verkikkertribe

Breek dat gewoontedier en beweeg in je eigen richting. Nu ben jij aan de beurt.

Zweverig, wat is dat?

In mijn werk als hogeschooldocent geef ik o.a. lessen in het domein stem. Ik kan me nog goed herinneren toen ik als student mijn eerste stemcollege volgde, dat de docent zeer gewichtig de woorden sprak: de stem is de spiegel van de ziel. Er volgde een welbetekendende stilte en we begrepen allemaal dat dit wel heel erg waar èn belangrijk moest zijn. Nu ik zelf doceer haal ik deze anekdote nog wel eens aan. Hij staat garant voor een beetje luchtigheid en gelach, maar ik laat de waarheid van deze uitspraak altijd wel even doordringen door zo’n zelfde welbetekenende stilte. Want is het niet waar dat wanneer iemand zich niet helemaal lekker voelt, dat je dat kunt horen aan de stem? Als iemand zenuwachtig is en gespannen, hoor je dat aan de stem. Wanneer iemand verdrietig is of zich somber voelt, kun je dat vaak horen aan de stem. Het mooiste voorbeeld daarvan vind ik nog wel dat je iemand aan de telefoon kunt horen vragen: gaat het wel met je? Zelfs zonder visuele ondersteuning is er blijkbaar iets op te merken aan iemand zijn stem. Gelukkig, iets dat zo zweverig klonk wordt door deze voorbeelden opeens niet zo zweverig meer. Dat is blijkbaar waar we een hekel aan hebben. We houden niet van zweverig. We zijn in Nederland vooral nuchter en praktisch, iets dat blijkbaar het tegenovergestelde suggereert.

Ik geef een praktijkles stem en daarin leid ik studenten van adem en de bewustwording van ademing, naar bewegen en vervolgens naar stemgeven. Daarbij geef ik soms instructies die een beroep doen op het voorstellingsvermogen, zoals bij ontspanningsoefeningen. Het doel van deze oefening is om de blik naar binnen te richten en te ervaren wat er gebeurt, om te voelen wat er is. Er zijn in dit stadium vaak al een paar studenten die afhaken: sjonge wat is dit zweverig zeg! Dan ga ik een stapje verder en leid ik de studenten door een aantal simpele yoga-bewegingen tot de zonnegroet. In de zonnegroet volgen de verschillende houdingen (asana’s) elkaar in een vloeiende beweging op en de ademing gaat als vanzelf ter ondersteuning van de bewegingen mee. Daar is het me als stemdocent om te doen, die fysiologische gevolgen van beweging, van het creëren van natuurkundige bovendruk en onderdruk waardoor de adembeweging tot stand komt. Toch haakt hier nóg een deel van de studenten af: dit is echt te zweverig voor mij, hier ben ik te nuchter voor!

We leven in een tijd en een maatschappij waarin denken is verheven tot het allerbelangrijkste. Denk goed na voor je iets doet! Denk toch eens na! Logisch toch? Denk na over de consequenties! Zonder dat ik iets uitleg in die les en ik de studenten door de bewegingen heen leid, gaan studenten ratelen in hun hoofd. Ze zoeken een betekenis en ze stuiten op onbewuste overtuigingen. Het valt niet te rijmen met wat ze weten en wat ze denken. Oh nee, het rijmt toch met iets: de (vaak onbewuste) overtuiging dat yoga, niet cognitieve en voelende activiteiten in de categorie zweverig vallen.

Maar wat is zweverig? Denken doen we met ons hoofd. Letterlijk gezien is dat het meest “zwevende deel” van ons lijf. Daarnaast zijn veel gedachten die we hebben niet eens waar. Je denkt bijvoorbeeld: wat ben ik toch een oen, ik kan dat nooit, dat is niet voor mij weggelegd. Is dat waar? Ook de oorzaak-gevolg redenaties die we uitdenken kunnen hardnekkig gebaseerd zijn op “wijzen naar een ander om met onszelf te kunnen leven”. Zij is gewoon altijd zo stom. Als hij niet dat en dat had gezegd dan.. Dit soort redenaties nemen we onder de loep binnen een ander specialisme dat ik als docent heb: reflectie. Daar ontdekken we dat deze cognitieve verwerking van de werkelijkheid helemaal niet zo onomstotelijk vaststaat als we denken. Weg fundament! Nog meer zwevend dan het letterlijke zweven op de nek.

Gelukkig leren we. We leren ook omdat de situatie die was ons niet meer dient. Zo ontstaat er noodzaak om te stoppen en je gedachten te onderzoeken wanneer je niet meer verder kunt. Mensen met bijvoorbeeld een burn-out kunnen daarover meepraten. Dán bestaat er noodzaak. Zou het leven ook bedoeld kunnen zijn om te leven? Om te ervaren? Om te voelen? Gedachten gaan over het verleden of over de toekomst, maar het leven is nu. Natuurlijk willen we van pijn en vervelende gevoelens af, maar we weten ook dat wanneer we deze wegstoppen, verdoven of negeren ze hoe dan ook vroeg of laat de kop weer opsteken. Gevoelens (energie) zetten zich vast in het lichaam. We ervaren pijn in schouders, rug en hoofd, maar wat zou er gebeuren als we durven te voelen? Wat zit er achter de ongemakkelijkheid van het voelen van vervelende gevoelens? Ik ga het je zeggen: de zon schijnt daar. Wanneer je gevoelens voelt, dan houd je niks vast en doe je waarvoor gevoelens bedoeld zijn: ze voelen. Je maakt plaats voor vrijheid de schijnende zon. Dat is wat ik mijn studenten meegeef. Voel de ongemakkelijkheid, voel de pijn, voel je spieren, voel je lichaam en wees bewust. Kom uit je hoofd en word meer gefundeerd en aards dan ooit.