In mijn werk als hogeschooldocent geef ik o.a. lessen in het domein stem. Ik kan me nog goed herinneren toen ik als student mijn eerste stemcollege volgde, dat de docent zeer gewichtig de woorden sprak: de stem is de spiegel van de ziel. Er volgde een welbetekendende stilte en we begrepen allemaal dat dit wel heel erg waar èn belangrijk moest zijn. Nu ik zelf doceer haal ik deze anekdote nog wel eens aan. Hij staat garant voor een beetje luchtigheid en gelach, maar ik laat de waarheid van deze uitspraak altijd wel even doordringen door zo’n zelfde welbetekenende stilte. Want is het niet waar dat wanneer iemand zich niet helemaal lekker voelt, dat je dat kunt horen aan de stem? Als iemand zenuwachtig is en gespannen, hoor je dat aan de stem. Wanneer iemand verdrietig is of zich somber voelt, kun je dat vaak horen aan de stem. Het mooiste voorbeeld daarvan vind ik nog wel dat je iemand aan de telefoon kunt horen vragen: gaat het wel met je? Zelfs zonder visuele ondersteuning is er blijkbaar iets op te merken aan iemand zijn stem. Gelukkig, iets dat zo zweverig klonk wordt door deze voorbeelden opeens niet zo zweverig meer. Dat is blijkbaar waar we een hekel aan hebben. We houden niet van zweverig. We zijn in Nederland vooral nuchter en praktisch, iets dat blijkbaar het tegenovergestelde suggereert.

Ik geef een praktijkles stem en daarin leid ik studenten van adem en de bewustwording van ademing, naar bewegen en vervolgens naar stemgeven. Daarbij geef ik soms instructies die een beroep doen op het voorstellingsvermogen, zoals bij ontspanningsoefeningen. Het doel van deze oefening is om de blik naar binnen te richten en te ervaren wat er gebeurt, om te voelen wat er is. Er zijn in dit stadium vaak al een paar studenten die afhaken: sjonge wat is dit zweverig zeg! Dan ga ik een stapje verder en leid ik de studenten door een aantal simpele yoga-bewegingen tot de zonnegroet. In de zonnegroet volgen de verschillende houdingen (asana’s) elkaar in een vloeiende beweging op en de ademing gaat als vanzelf ter ondersteuning van de bewegingen mee. Daar is het me als stemdocent om te doen, die fysiologische gevolgen van beweging, van het creëren van natuurkundige bovendruk en onderdruk waardoor de adembeweging tot stand komt. Toch haakt hier nóg een deel van de studenten af: dit is echt te zweverig voor mij, hier ben ik te nuchter voor!

We leven in een tijd en een maatschappij waarin denken is verheven tot het allerbelangrijkste. Denk goed na voor je iets doet! Denk toch eens na! Logisch toch? Denk na over de consequenties! Zonder dat ik iets uitleg in die les en ik de studenten door de bewegingen heen leid, gaan studenten ratelen in hun hoofd. Ze zoeken een betekenis en ze stuiten op onbewuste overtuigingen. Het valt niet te rijmen met wat ze weten en wat ze denken. Oh nee, het rijmt toch met iets: de (vaak onbewuste) overtuiging dat yoga, niet cognitieve en voelende activiteiten in de categorie zweverig vallen.

Maar wat is zweverig? Denken doen we met ons hoofd. Letterlijk gezien is dat het meest “zwevende deel” van ons lijf. Daarnaast zijn veel gedachten die we hebben niet eens waar. Je denkt bijvoorbeeld: wat ben ik toch een oen, ik kan dat nooit, dat is niet voor mij weggelegd. Is dat waar? Ook de oorzaak-gevolg redenaties die we uitdenken kunnen hardnekkig gebaseerd zijn op “wijzen naar een ander om met onszelf te kunnen leven”. Zij is gewoon altijd zo stom. Als hij niet dat en dat had gezegd dan.. Dit soort redenaties nemen we onder de loep binnen een ander specialisme dat ik als docent heb: reflectie. Daar ontdekken we dat deze cognitieve verwerking van de werkelijkheid helemaal niet zo onomstotelijk vaststaat als we denken. Weg fundament! Nog meer zwevend dan het letterlijke zweven op de nek.

Gelukkig leren we. We leren ook omdat de situatie die was ons niet meer dient. Zo ontstaat er noodzaak om te stoppen en je gedachten te onderzoeken wanneer je niet meer verder kunt. Mensen met bijvoorbeeld een burn-out kunnen daarover meepraten. Dán bestaat er noodzaak. Zou het leven ook bedoeld kunnen zijn om te leven? Om te ervaren? Om te voelen? Gedachten gaan over het verleden of over de toekomst, maar het leven is nu. Natuurlijk willen we van pijn en vervelende gevoelens af, maar we weten ook dat wanneer we deze wegstoppen, verdoven of negeren ze hoe dan ook vroeg of laat de kop weer opsteken. Gevoelens (energie) zetten zich vast in het lichaam. We ervaren pijn in schouders, rug en hoofd, maar wat zou er gebeuren als we durven te voelen? Wat zit er achter de ongemakkelijkheid van het voelen van vervelende gevoelens? Ik ga het je zeggen: de zon schijnt daar. Wanneer je gevoelens voelt, dan houd je niks vast en doe je waarvoor gevoelens bedoeld zijn: ze voelen. Je maakt plaats voor vrijheid de schijnende zon. Dat is wat ik mijn studenten meegeef. Voel de ongemakkelijkheid, voel de pijn, voel je spieren, voel je lichaam en wees bewust. Kom uit je hoofd en word meer gefundeerd en aards dan ooit.